Vanaf zaterdag 15 maart t/m 30 juni 2025 is op de 1e etage van het Kennis- en Informatiecentrum Hegebeintum een wisselexpositie ‘Zondagsschoolplaten’ te zien. Deze is ingericht door de Stichting Alde Fryske Tsjerken.
In de collectie van de Stichting Alde Fryske Tsjerken bevinden zich ongeveer tachtig schoolplaten, gemaakt in de jaren 1893-1910. Tot wanneer zij gebruikt werden is niet helemaal bekend.
De schoolplaten zijn afkomstig uit kerken in Fryslân die sinds 1970 eigendom zijn geworden van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Dit soort illustraties gaf aan kinderen een beeld bij het godsdienstonderwijs in de protestantse zondagsscholen.
De platen zijn op ongeveer A2 formaat. Ze zijn uitgegeven door een uitgever in Providence, USA in de serie ‘he Sunday School Superintendent and Bible Lesson Pictures’. Bij drukkerij G.F. Callenbach in Nijkerk werden de platen voorzien van de Nederlandse onderschriften op voor- of achterkant van de plaat. Uitgeverij Callenbach gaf ook veel kinderboeken uit, die vaak door zondagsscholen werden aangekocht om als kerstgeschenk aan kinderen te geven.
De expositie geeft informatie over de geschiedenis van de zondagsscholen en toont een selectie van 25 zondagsschoolplaten in volgorde van Bijbelse verhalen. Ook zijn er een paar voorbeelden te zien van zondagsschoolboekjes uitgegeven door G.F. Callenbach te Nijkerk uit de jaren 1900-1925 en 1945-1955.
De stichting Alde Fryske Tsjerken kent geen religieus oogmerk, maar geeft met deze expositie van zondagsschoolplaten aandacht aan platen van Bijbelse verhalen in haar collectie die zo'n honderd jaar geleden invloedrijk waren bij de opvoeding en vorming van kinderen.
De stichting Alde Fryske Tsjerken wil haar kerken, die stuk voor stuk bijzonder zijn, goed onderhouden en waar nodig aanpassen voor nieuw gebruik. Maar dat niet alleen. We tonen ook graag de vele bijzondere en interessante voorwerpen die zich in onze kerken én in onze collectie bevinden. Want we willen ons erfgoed vooral ook van de samenleving laten zijn.
De deuren open, allerlei soorten activiteiten, veelzijdig gebruik - aandacht voor al het moois dat onze Friese kerken te bieden hebben -, dat is wat we graag zien en waar we verhalen over vertellen.
In deze expositie zijn naast de grote platen ook enige 'zondagsschool'boekjes te zien.
Bezoekersinformatie over de kerk in Hegebeintum, de hoogste terp van Nederland.
De Stichting Alde Fryske Tsjerken staat donderdag 20 maart op de Kerkenbeurs in Drachten.
De Kerkenbeurs Noord is voor iedereen die betrokken is bij het beheer en bestuur binnen een kerk. Er is een beursvloer vol deskundige bedrijven. 's Ochtends van 10.00 uur tot 12.30 uur is er een congres 'Kansen voor het kerkgebouw'. Meer informatie over toegangsprijzen en programma kunt u vinden via de website van de kerkenbeurs zelf. Graag tot ziens.
*Wij zoeken een bestuurslid met ❤️ voor monumentale Friese kerken*
(en verstand van notariële zaken)
Beloning:
· veel voldoening
· fijne sociale contacten
· van betekenis zijn voor de Mienskip
Werklast:
· ongeveer 12 bestuursvergaderingen per jaar (17.00-20.00 uur)
· plus uw advies over contracten
Stichting Alde Fryske Tsjerken zoekt een opvolger voor bestuurslid Eabe Veerman. Het rooster van aftreden bepaalt dat hij moet stoppen. Veerman heeft zich vele jaren met hart en ziel ingezet voor onze stichting. Hij heeft een grote affiniteit met erfgoed en de monumentale kerken in het bijzonder. In het bestuur is hij onze specialist op het gebied van notariële zaken, zoals de formaliteiten rond gebouwen, grond, pacht, verhuur, contracten en nalatenschappen.
Lees de gehele vacaturetekst (of deel het Linkedin bericht in uw netwerk)
Alde Fryske Tsjerken verzorgde woensdag 5 maart op twee plaatsen in Fryslân lezingen.
In Haulerwijk deed vrijwilliger Liuwe van der Meer dat, in Heerenveen directeur Atze Jan de Vries. Ze vertelden aan geïnteresseerden over het belangrijke werk van de stichting voor behoud én gebruik van de kerken.
“Die kerken, die zo belangrijk zijn voor de identiteit van Fryslân, zijn van ons allemaal’’, hield De Vries zo’n 60 toehoorders voor.
Het publiek kon vragen stellen en kreeg een goodie-bag mee, met daarin onder andere het halfjaarlijkse magazine voor donateurs en een UITagenda.
De foto is gemaakt door Hieke Joustra in Heerenveen, in de openbare bibliotheek.
Wilt u ook een lezing organiseren over het werk van de stichting? Neem contact op.
De broeders van Rossum hebben zo hun eigen kijk op wonen vlakbij het almaar stijgende water. Gaan we terug naar wonen op terpen? In deze TV-aflevering 'droge voeten in Friesland' is onze kerk in Hegebeintum, op de hoogste vluchtheuvel van Nederland, mooi in beeld.
(Fotocredits: Floriske Gerritsma)
Het was landelijk al in het nieuws: de soms veel te trage bezorging van post in december door PostNL. Ook met de magazines van stichting Alde Fryske Tsjerken is het niet altijd goed gegaan. Niet iedereen kreeg het magazine al in december in huis. Dat vinden we natuurlijk erg jammer. We hebben op kantoor veel werk gemaakt van na-bezorging, tot aan vorige week toe. Mocht iemand het magazine toch nog niet ontvangen hebben, laat het ons dan s.v.p. weten.
Met het magazine komt ook de UITagenda mee. Ook die is dus in een aantal gevallen niet tijdig bezorgd. We hadden intern alles zo mooi op tijd klaar: het magazine en de UITagenda. En dan gaan er toch nog dingen mis. Op z’n Fries: it spyt ús tige.
U kunt online de UITagenda bekijken.
Op uitnodiging verzorgen we lezingen over het werk van de stichting. Onze zeer gewaardeerde vrijwilliger Liuwe van der Meer spreekt in Haulerwijk, en directeur Atze-Jan de Vries in Heerenveen. Zij geven beide toevallig op dezelfde dag een lezing, op 5 maart.
Liuwe van der Meer spreekt op uitnodiging van de Ouderenbond ANBO/PCOB over kerken en orgels, in de middag van 5 maart. Deze lezing is toegankelijk voor leden van deze afdeling.
Atze-Jan de Vries’ lezing vindt plaats in de ochtend bij het seniorencafé van de bibliotheek in Heerenveen op 5 maart.
Over ons cultureel erfgoed is genoeg te vertellen. Meer informatie over het verzorgen van lezingen hebben we voor u bij elkaar gezet.
Banken, vloeren, lambriseringen, stucwerk – al meer dan een jaar wordt er hard gewerkt in de Johanneskerk in Weidum. Een grote restauratie was nodig voor het interieur van het 13e eeuwse monument. In opdracht van Alde Fryske Tsjerken voert het plaatselijke Bouw- en Restauratiebedrijf Sytse Douwe van der Vegt BV de klus uit. Veel materiaal is daarvoor naar de werkplaats verplaatst en na bewerking weer in de kerk gebracht. Het gaat om puur vakwerk, waarbij zoveel mogelijk van het oorspronkelijke, historische houtwerk behouden blijft. De kerk krijgt meteen ook een keuken en sanitair. Op de foto is Daam Hazenberg van het bouwbedrijf in de weer met de 'vrouwenbanken'. Waar voorheen de vrouwen en mannen een eigen plek hadden, is het nu natuurlijk toegestaan te gaan zitten waar je maar wil.
Op zondagavond 2 februari 2025 herdenken kerken de vergeten watersnoodramp van 1825 door de klokken te luiden, waaronder 19 locaties van st. Alde Fryske Tsjerken.
Iedere Nederlander kent de verhalen van de watersnoodramp van 1953. Maar dat Friesland, Overijssel en Noordwest-Gelderland in 1825 werden getroffen door een ramp van vergelijkbare omvang, dat weet nog bijna niemand. Op 3, 4 en 5 februari 2025 is het precies twee eeuwen geleden dat een combinatie van een noordwesterstorm en springtij ervoor zorgde dat de Zuiderzeedijken het begaven.
Tweederde overspoeld
Friesland kwam, door het bezwijken van dijken bij Lemmer, Nijemirdum, Mirns en tussen Workum en Hindeloopen, voor bijna twee derde deel onder water te staan. Bijna heel Zuidwest-Friesland stond onder water evenals ‘het lage midden’ en de Waddeneilanden. Op sommige plekken stond het zeewater wel twee meter hoog.
De schade was groot
Er vielen in Friesland ‘slechts’ 17 doden (in Overijssel meer dan 300), maar de schade van het zoute water was groot. Veel huizen en boerderijen werden verwoest, duizenden dieren verdronken, en later voltrok zich nog een tweede fase van de ramp, toen veel mensen ziek werden en stierven – eerst door vervuild drinkwater, tegenvallende oogsten en malaria.
Historische saamhorigheid
De reacties op de ramp deden niet onder voor die in 1953. Sterker nog, het was de eerste stormvloed die door alle Nederlanders gezamenlijk werd beleefd. Van Den Helder tot Goor en van Groningen tot Gent (want ook België behoorde toen nog tot het ‘Verenigd Koninkrijk der Nederlanden’) was er sprake van een heus vaderlandsch gevoel. Zo werden er spontane hulpacties opgezet, vooral in de vorm van inzamelingen van geld, kleding en voedsel, gevolgd door noodmaatregelen van de overheid.
Vergeten ramp, destijds goed gedocumenteerd
Ondanks die historische saamhorigheid is de watersnood van 1825 vandaag de dag nog amper bekend bij het brede publiek. Maar, als je goed zoekt, vind je in het zuidwesten van Friesland nog wel degelijk verhalen en herinneringen. En in allerlei verschijningsvormen. Wat helpt: ‘1825’ was een van de eerste rampen in Nederland die goed gedocumenteerd is. Zo zijn er brieven, maar ook krantenverslagen, vele etsen, tekeningen en schilderijen aan gewijd. Ze geven blijk van onder meer de omvang, de plotsheid, de ontreddering, maar ook van de nationale discussie over veiliger zeewering die de ramp aanzwengelde. Zo kon het niet langer, dat was duidelijk. En toch moest het eerst tot een nieuwe – overigens veel beperktere – overstroming in Noord-Holland komen (1916), voordat de Zuiderzeewerken doorgang vonden.
Nog altijd actueel
In 2025 is het tweehonderd jaar geleden dat ‘de vergeten watersnood van 1825’ Nederland trof. Een gebeurtenis die het verdient om herdacht – en zeker niet vergeten – te worden. Juist nu, omdat het thema nog even actueel is als twee eeuwen geleden. Want de vraag hoe wij ons verhouden tot het water om ons heen, is allesbehalve verleden tijd.
Klokluiden
Meer dan 175 kerken en klokkenstoelen luiden aanstaande zondagavond 2 februari 2025 om 20.00 uur de klokken (gedurende 18 minuten en 25 seconden) als herdenking aan de watersnoodramp 1825.
Documentairemakers van Omrop Fryslân hebben een documentaire over deze ramp gemaakt, deze wordt ook uitgezonden op nationale televisie op zaterdag 1 februari 15.30 uur en op zondag 2 februari om 13.25 uur (NPO2).
De kerken en klokkenstoel van de St. Alde Fryske Tsjerken in de volgende plaatsen doen mee met het herdenkingsluiden; Allingawier, Bears, Boksum, Ferwoude, Gaast, Goïngarijp, Harich, Hegebeintum, Jelsum, Koarnjum, Huizum (Leeuwarden), Westernijtsjerk, Nijeholtwolde, Oostrum, St.Jacobiparochie, St.Annaparochie, TerIdzard, Wetsens, Westhem.
In verschillende kerken zijn activiteiten georganiseerd, waaronder Allingawier, Ferwoude&Gaast, Ter Idzard en Wetsens. Meer informatie via de website 1825.frl waar we de overstromingskaart gevonden hebben. Dank aan de vrijwilligers van de plaatselijke commissie van Gaast/Ferwoude die dit artikel schreven.
Ook dank aan alle betrokken vrijwilligers die de klokken luiden, kerken openstellen en/of ondersteunende activiteiten organiseren.
Omrop Fryslan maakte deze uitzending over de Mariakerk in Blessum. De kerkbankjes hebben tijdelijk plaatsgemaakt voor zaagmachines en bouwsteigers, we schreven er al eerder over. De bewoners van Blessum wilden meer ruimte, en daar wordt nu aan gewerkt.
In het gebouw komt een ontmoetingsplek voor inwoners van het dorp, een zogenaamde huiskamer. "Als dorp hadden we altijd al activiteiten in de kerk", zegt Jan Mennema. Hij is een van de vrijwilligers waar de Stichting Alde Fryske Tsjerken zo blij mee is. "Maar we hadden de beperking van een smal binnenpad, er was meer ruimte nodig."
Er is bij de werkzaamheden ook een oude grafsteen ontdekt. Dat is best bijzonder, en zo is er direct besloten om een luik te plaatsen. Zo kan de grafsteen ook na afronding van de werkzaamheden nog bekeken worden.
Wilt u meer weten over de kerk van Blessum, of luisteren naar een podcast over de refugio?
Emmakade 59-G
8921 AG Leeuwarden
058 - 2139666
info@frysketsjerken.nl
Stichting Alde Fryske Tsjerken
Postbus 137
8900 AC Leeuwarden
Stichting Alde Fryske Tsjerken is aangewezen als
ANBI (Algemeen Nut Beogende Instelling)
POM (Professionele Organisatie voor Monumentenbehoud)
